Heb je weleens het gevoel dat je wel iets zou moeten doen, maar je simpelweg niet in beweging kunt komen? Alsof je vastzit in een onzichtbare mist, niet écht moe bent maar ook niet de energie hebt om iets te veranderen? Je scrolt eindeloos door je telefoon, kijkt de ene serie na de andere, stelt dingen uit—maar diep vanbinnen weet je dat er iets niet klopt.
Dit zou zomaar een teken kunnen zijn dat je zenuwstelsel in een freeze state verkeert. Een oeroude overlevingsreactie van je lichaam, bedoeld om je te beschermen tegen overweldiging en gevaar. Het probleem? In onze moderne wereld blijven veel mensen onbewust hangen in deze bevroren toestand, zonder ooit echt te ontspannen of zich levendig te voelen.
Hoe werkt deze freeze state precies? Hoe herken je de signalen? En vooral: hoe kom je er weer uit? Laten we duiken in de fascinerende werking van je zenuwstelsel en ontdekken hoe je jezelf weer in beweging kunt brengen.
De Freeze State: Begrijpen, Herkennen en Ontwaken uit de Bevriezing
De polyvagaal theorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, biedt diepgaand inzicht in hoe ons zenuwstelsel reageert op stress en dreiging. Een van de meest ingrijpende overlevingsreacties is de freeze state, een toestand waarin ons lichaam als het ware ‘bevriest’ als reactie op overweldigende stress of gevaar. Maar wat is deze staat precies? Hoe beland je erin, hoe herken je het en, belangrijker nog, hoe kom je er weer uit?
Wat is de Freeze State?
De freeze state is een evolutionaire overlevingsstrategie die wordt aangestuurd door de dorsale vagale tak van het autonome zenuwstelsel. Wanneer vechten of vluchten geen optie meer is, schakelt het lichaam over naar immobilisatie: een diepe staat van verlamming, dissociatie en energetische afsluiting. Dit mechanisme beschermt ons tegen extreme angst of pijn door ons ‘onzichtbaar’ te maken voor dreiging, zowel fysiek als emotioneel.
De Functie van de Freeze State
Deze staat is een noodrem voor het zenuwstelsel. In de natuur zie je dit bij prooidieren die zich doodhouden om roofdieren te misleiden. Bij mensen kan deze respons zich voordoen bij extreme stress, trauma of situaties waarin we machteloos zijn. De freeze state helpt ons tijdelijk te overleven door de perceptie van pijn en angst te verminderen, maar als deze toestand chronisch wordt, kan dat leiden tot fysieke, emotionele en psychologische klachten.
Hoe Kom je in de Freeze State?
De freeze state wordt geactiveerd wanneer het zenuwstelsel een situatie als levensbedreigend ervaart en tegelijkertijd de vecht- of vluchtreactie als onhaalbaar ziet. Dit kan ontstaan door:
Een traumatische ervaring (zoals misbruik, een ongeluk of medische ingrepen)
Langdurige stress en overprikkeling
Machteloosheid in een bedreigende situatie
Chronische onderdrukking van emoties
Sociale conditionering: het aanleren om emoties niet te uiten en ze in te slikken
Een moderne leefstijl waarin we langdurig stilzitten en weinig fysiek contact ervaren
Hoe Merk je dat je in de Freeze State Verkeert?
Veel mensen bevinden zich ongemerkt in een freeze state. We associëren stress vaak met onrust en paniek, maar een bevroren zenuwstelsel voelt juist als verlamming, vermoeidheid en gevoelloosheid. Herken jij deze signalen?
Gevoel van verlamming of gevoelloosheid
Dissociatie (een gevoel van onwerkelijkheid, alsof je niet echt aanwezig bent)
Lage energie, extreme vermoeidheid
Ademhaling die oppervlakkig en traag is
Moeite met beslissingen nemen en handelen
Gevoel van isolement of emotionele afstandelijkheid
Problemen met spijsvertering en een trage stofwisseling
Uitingen van de Freeze State in het Dagelijkse Leven
De freeze state is subtiel en wordt vaak niet als zodanig herkend. In de moderne wereld uit deze toestand zich vaak in gedrag dat ons verdooft of verlamt:
Doomscrollen: Eindeloos door social media scrollen zonder echt betrokken te zijn.
Binge-watchen: Serie na serie kijken zonder energie om iets anders te doen.
Emotionele verdoving: Niet echt blij kunnen zijn, maar ook geen diep verdriet voelen.
Uitstelgedrag: Dingen die je moet doen blijven uitstellen, zonder motivatie.
Sociale terugtrekking: Vermijden van afspraken of gesprekken, zelfs met dierbaren.
Overmatig slapen of juist slapeloosheid: Moeite hebben om 'aan' of 'uit' te staan.
Hoe Kom je Uit de Freeze State?
Omdat de freeze state een reactie is van het autonome zenuwstelsel, is de sleutel tot herstel het opnieuw activeren van de mobilisatie- en verbindingssystemen van het lichaam. Enkele effectieve manieren om uit deze toestand te komen zijn:
Lichaamsbewustzijn ontwikkelen – Oefeningen zoals bodyscans en zachte bewegingen (bijvoorbeeld yoga) helpen om subtiele sensaties weer te voelen en het zenuwstelsel te reguleren.
Ademwerk – Diepe, ritmische ademhaling stimuleert het parasympathische zenuwstelsel en helpt om uit de bevriezing te komen.
Zachte fysieke stimulatie – Wiebelen, schudden of kleine bewegingen maken helpt het lichaam om de immobilisatie los te laten.
Sociale verbinding – Veilig contact met anderen kan de ventrale vagus activeren en het gevoel van veiligheid en regulatie bevorderen.
Expressie van onderdrukte energie – Schrijven, tekenen, of dansen kan helpen om vastzittende energie te bevrijden.
Trauma-geïnformeerde therapie – Werken met een therapeut die bekend is met somatisch werk kan helpen om diepgewortelde patronen te doorbreken.
Conclusie
De freeze state is een diepgewortelde overlevingsrespons die essentieel is voor ons zenuwstelsel, maar wanneer deze chronisch wordt, kan het ons leven beperken. Veel mensen zitten zonder het te beseffen vast in deze toestand door de dagelijkse stress, het gebrek aan fysieke beweging en de manier waarop we hebben geleerd emoties te onderdrukken. Door bewust te worden van de signalen en technieken toe te passen die het lichaam en het zenuwstelsel ondersteunen, kunnen we deze toestand doorbreken en weer voluit gaan leven.
Wil je meer leren over hoe ademwerk en lichaamsgericht werken je kunnen helpen om uit de freeze state te komen? Neem contact op en ontdek wat ademcoaching voor jou kan betekenen.
Bronnen
Stephen Porges – The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, and Self-Regulation
Deb Dana – The Polyvagal Theory in Therapy: Engaging the Rhythm of Regulation
Stanley Rosenberg – Accessing the Healing Power of the Vagus Nerve: Self-Help Exercises for Anxiety, Depression, Trauma, and Autism
Peter Levine – Waking the Tiger: Healing Trauma
Bessel van der Kolk – The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma
Gabor Maté – When the Body Says No: Exploring the Stress-Disease Connection
Comments